Ermenek ve çevresindeki doğal yapı korunmaya, barınmaya ve avlanmaya çok müsait olduğundan tarih öncesi (prehistorik) çağlarda da ilk insanlara yerleşim yeri olmasına neden olmuştur.
Ele geçen Tarihi kalıntılardan ve çevredeki eserlerden elde edilen bilgilerin 4500-5000 yıllık bir geçmişe ışık tutması, eski ve Ortaçağ seyyahlarının notları-Salnameler, Seyahatnameler, ele geçen yazılı kitabeler, Keramik ev eşyaları-demirden yapılmış silahlar, ok uçları, bakır, gümüş ve altın sikkeler -19.yy. sonralarında, Oxford Üniversitesinden Prof.W.Ramsay’ın çevrede yaptığı bilimsel incelemeler bu duruma ışık tutan belgeleri içerir.
Ermenek ve çevresinde tarih sırasına göre:
· M.Ö. 3000-2500 yıllarında Prota Hititler
· M.Ö. 2500-1950 yıllarında Naşaşlı Hititler
Yaşamış olup, Ermenek’in o günkü ve ilk bilinen adı “MARAS” veya “MARASSA”dır. (Marasbulla-veya Maraspolis) adının buradan türetildiği anlaşılmaktadır.
İlk Ermenek yerleşimi (şehir çekirdeği) olan (Marassa’nın) şimdiki “ Maraspulla “ denilen mağaranın önündeki göçüklerin altından başlayarak “İkidelik” denilen “ Firan Kalesi” önlerindeki yıkıntı ve göçük kayaların altında kaldığını gösteren işaretler vardır.. Protahititlerden Sonra sırayla:
· Akalar:M.Ö. 1400 yılları..
· Akarsular: M.Ö. XI.yy.
· Babilliler: M.Ö. 625-605
· Persler: M.Ö. 546-333
· B.İskender Helenistik Çağ) M.Ö.333-125
· Romalılar (Bergama Krallığı): M.Ö: 133. M.S.117
NOT: ( Ermenek İsmi bu çağda Romalı general Germanius’un şehri ele geçirip kendi ismine izafeten Germanius’un şehri anlamında : GERMANİKOPOLİS adını vermesinden türemiş-değişe gelmiş bir isimdir).
Özellikle Büyük İskenderle başlayan bu devre ait çevrede onlarca antik kent ve yerleşim merkezi vardır, Bunlar:
· EİRENEPOLİS: Bugünkü adıyla: (İrnebol: İkizçınar )
· LAUZADOS: Lafsa...
· ZENONOPOLİS: (Uğurlu köristanı-Uğurlu köyü)
· TİTİOPOLİS: (Yukarı İrnebol)
· DOMETİOPOLİS: (Dindebol : Katranlı)
· CLAUDİOPOLİs: (Mut)
· DALİSANDES: (Muhallar, Çamlıca Köyü ve kuzeyi)
· NEOPOLİS: (Yenişehir )-Aşağı İzvit-Aşağı Çağlar köyü
· LALASİS: Yukarı İzvit-Yukarı Çağlar köyü
· BALBASOS: Fariske (Göktepe) Köristanı...
(DEKAPOLİS İZAVRİYA): İzori: İzavriye, bölgesi adı verilen, yukarda ismini ve yerlerini belirttiğimiz antik kentlerin yer aldığı ve merkezi GERMANİKOPOLİS: (ERMENEK) olan bu şehirlerin her biri siyasi, Ticari, dini ve kültürel anlamda bir Piskoposluk olup, Başpiskoposluk Makamı “ERMENEK” tir.
İLK HRİSTİYANLAR VE BİZANS DEVRİNDE ERMENEK:
M.S. 395 yılında Roma’nın ikiye bölünmesi ile Ermenek ve yöresi (Yukarda sıralanan antik kentler ve bölgenin merkezi olan Ermenek: GERMANİKOPOLİS, Bizans sınırları içinde kalmıştır.
Bu çağda yöredeki yerli halk ağır baskılar altında ezilmiş; yeni yeni ortaya çıkan yeni bir din olan HRİSTİYANLIK anlayışını Roma yönetiminin her türlü baskıcı yasağına rağmen benimsemiş; Hristiyanlığın ilk yıllarında Hz. İsa’nın (l2) Havansinden ve Müridlerinden Aziz Barnabas’ın Side ya da Manavgat yoluyla (DEKOPOLİS İZAVRİYA) adı verilen bu dağlık bölgeden geçerken bir müddet bu bölgede kalması-yerli halkı irsadi yoluyla buradan İCONİUM’a (Konya) geçmesi sırasında Yerli İzavriyalılar kaçak kaçak da olsa inanışı benimsemiş dağ başlarındaki mağaralarda kaya kovuklarında idarenin kontrolünden uzak yerlerde ilk Hristiyan tapınakları olan “Kaya Manastırlarını) gerçekleştirip, oralara sığınmış ibadet etmişler.
Hristiyanlığın Bizans İmparatorluğunca resmen devlet dini olarak kabulüne kadar geçen uzun mücadeleli süreci içinde Hristiyanlık inancının öncüsü sayılan bu insanlar ve onların sığındığı ibadet ettiği, bu basit ve anlamlı mağaralar-kaya kovukları: “Kaya Manastırları” Hristiyanlık alemi için çok anlamlı ziyaret yerleri olması gerekir.
Ermenek ve çevresinde bu türden onlarca kaya manastırı, Kaya mezarı (Nekropol) den söz etmek gerekirse:
· Ayhatun: Nadire’de Göksu’nun kolunun çıktığı yer ve çevresindekiler
· Aybaham: Kazancı yaylasında
· Aykadın: Dekiçatı-Kamış yolunda
· Ayairini: İrnebol’da (daha sonra Bizans İmparatoriçesi “İrini” buraya hem mabet-hem saray yaptırmış ise de ilgisizlikten yıkılmış-kaybolmuştur. (Altın sikkeler ve dini tören eşyaları zaman zaman yerli halkın bulduğu gömülerdir.
Ayrıca Daha Sonra:
· Yumrutepe eteklerinde –İNÖĞLESİ Kaya Manastırı ve Kilisesi (Frrestleri halen mevcut).
· Güneyyurt yolu üzerinde “KİLİSE”
· Karşıyaka (AKMANASTIR)- Pınarönü Özlüce köyü arası
· Dekeçatı yaylası-Damlaçalı KİLİSESİ
· Güneyyurt’un Kuzeyinde-ALAKİLİSE
· Uğurlu Köristanı
· Çukurbağ ve Fariske Köristanları içinde bu çağlara ait ilginç kaya manastırları, kaya mezarları ve kilise kalıntılarına ilk kalıntılarına; ilk Hristiyanların sembolleri olan balık , asma, üzüm, güvercin kabartmalı yontu ve sitellere (mezar taşları-Mezarlara) rastlamak çok mümkündür. Ne varki Bunları yeterince tanımak, tanıtmak bilim, kültür, sanat ve inanç Dünyası’na sunmakta imkansızlıktan doğan ihmallerimiz vardır...Bunlar hergün çalınmakta yağmalanmakta, yok olmaktadır..
EMEVİ-ABBASİ EGEMENLİĞİNDE ERMENEK:
Bölge Bizans hakimiyetinden sonra kısa bir süre de olsa Emevilerin ve daha sonra Abbasilerin eline geçmiştir.(Yarım yüzyıl emevi, abbasi yönetiminde) kalmıştır.
Tarihin Tozlu Sayfalarından gözden kaçan bir gerçek;
1071 MALAZGİRTTEN 50-60 YIL ÖNCE ERMENEK’TE OĞUZLAR
Anodolu’nun Türkleşmesi her ne kadar 1071 Malazgirt zaferi ile gerçekleşmiş ve Resmiyet kazanmış ise de Türklerin Anadoluyu Keşfi ve bir anlamda fethi çok daha önce M.S. 1010-1015 yıllarında başlar...
Kuraklık nedeniyle Hazar’ın güneyinden-kuzeyinden batıya doğru yönelen Oğuz türklerinden Oğuz’un “Avşar boyu” göçebe yörükler denilen atalarımız sürülerine otlak kendilerine yurt olacak yerler arayışı içinde batıya yönelmişler, Maraş Göksu üzerinden sahile Anamur’a (Anamurium) oradan da Ermenek ve çevresindeki otu-suyu-ormanı bol, barınması kolay, yaylalarla tanışarak oralara hükmeden Romalı Satrablara (Genel Valilere) vergi ödeyerek otlak ve yaylalar kiralamışlar, sürüleri, hayvanları, develeri ve çadırları ile o yayla’dan bu yayla’ya göçerek güçlenmişler, çoğalmışlar; yerli yönetime kendilerini kabul ettirmişler, söz sahibi olmuşlardır. 1071 Malazgirt savaşı ile Alparslan’ın Anadolu kapılarını Türk soyuna resmen açması ile daha da güçlenen Oğuz boyu bölge bölge, aşiret aşiret Anadolu’da “Türk Yurdu” gerçeğini cihana tastik ettirmişlerdir.
İşte Malazgirtten 50-60 yıl önce Ermenek ve yöresinde yer almaya-kök salmaya başlayan Oğuz asıllı Avşar ve Türkmen oymaklarının yerleşim merkezi ve ilk yurdu Ermenek ve çevresi olmuştur.(Göksu Vadisi - Sultan alanı - Teke çatı – Balkusan - Kamış Yellibel, Süngüllü ve Değirmenlik yaylaları bu oymakların en çok tercih ettiği yerlerdir.
“ERMENEK” ADININ ANLAMI ve TARİHÇESİ
“Ermenek” adı değişik zamanlarda, değişik kaynaklarda çok değişik yorumlara neden olmuştur.
· Bazı kaynaklara göre: İREM-NAK: Cennet bağları – bahçeleri anlamında yorumlanmış (suyu, yeşili bol, güzellikler diyarı anlamında...)
· Bazı kaynaklara göre: “Ermenek” kelimesinin aslı Türkçe olup, “Karaman”anlamına gelen “MEN” ve Uygurca “Karşı Yamaç” anlamına gelen “EK” kelimesinden üretilmiş. “KAHRAMAN İNSAN YERİ” veya “Kahraman; insanların bulunduğu yamaç” anlamında değerlendirilmektedir. Yahutta; (ERMEN) “Kahraman adam” ile “Tohumdik” anlamına gelen “EK” kelimeleri birleştirilmek suretiyle “ERMENEK” ismi (Kahraman Ekilmiş Yer) anlamında Türkçe birleşik bir kelimedir.
Aslında bu yorum ve ifadeler “Ermenek İnsanı’nın özünü ve aslını anlatması açısından çok isabetli olurdu; ama “Ermenek” isminin yorumundaki bilimsel gerçek bu değildir.
Bazı Çevreler Ermeni Coğrafyacısı “İNJİDİAN” ın kelimeyi maksatlı ya da yanlış yorumlamış olması nedeniyle “Ermenek” ismini Ermenilere mal etmek isteğiyle şehrin Ermeniler tarafından inşa edildiğini not etmiştir. Ancak yukarıdaki izah ve iddiaların hepsi bilimsel olarak gerçek dışıdır.
Şehrin ilk kez “Site” olarak Protohititler devrinde M.Ö. 2000 yıllarında kurulmuş olup, o devirdeki ilk adının MARAS veya MARASSA olduğuna yukardaki bölümlerde değinmiştim. MARAS veya MARASSA ismi Romalı General “GERMANİUS” un M.S.30 yılında şehri ele geçirip, kendi adının verilmesi, “GERMANİUS’un ŞEHRİ”anlamında : “GERMANİCOPOLİS” ile isminin tescili bilinen tarihi bir gerçektir.Bu isim baz alınarak değişmiş: “GERMANAK” ve daha sonra “G” harfi de dilde aşınmış “ERMENAK” olmuş ise de Türk diline uyumluğu açısından “A” harfi “E” ile değiştirilip, “ERMENEK” olarak benimsenmiştir.
KARAMANOĞULLARI BEYLİĞİNİN BAŞKENTİ ERMENEK:
Ermenek; Roma ve Bizans çağında uzun yıllar Taşlık Kilikya : “Dekapolis İzavriya” da yer alan onu aşkın Piskoposluğun “Piskoposluk merkezi” olarak tarihi bir özelliği yanında bir başka öne çıkan özelliği de uzun yıllar bir türk beyliğine (Karamonulları Beyliğine) başkent oluşudur.
Karamanoğulları M.S.XI. yy. da başlarında “Göçebe Oğuzlar” kimliği içinde Ermenek yöresine yerleşen Oğuzlardan karaman aşiretinin lideri “Nure Sofu” ya “Türkmen” oğuzlarının lideri olarak destek veren Selçuklu Sultanının da himayesi ile öne çıkmıştır.
Nure Sofu’nun 1255 yıllarında ölümünden sonra oymağının liderliğini üstlenen oğlu “Kerimüddin Karaman Bey” merkezi Ermenek olmak üzere “Karamanoğulları Beyliği” ni resmen kurmuş ve ilan etmiştir.
1256 dan 1475 yılına kadar 250 yıla yakın hüküm süren “Karamanoğulları Beyliği”nin Başkenti, Kültür ve sanat Merkezi olarak tarih sayfasında yer alan Ermenek’te Kerimüddin Karaman Bey’den sonra beyliğin başına oğlu MEHMET BEY geçmiş, büyük imar ve idari işler yanında 1277 mayısında “BUGÜNDEN SONRA DİVANDA, DERGAHTA, BARİGAHTA, MECLİSTE VE MEYDANDA TÜRKÇE’DEN BAŞKA DİL KULLANILMAYACAKTIR.” Fermanı ile Türk dilini Fars-Arap dilleri baskısından kurtarıp, öz Türkçemizi Türk Milletine kazandırmıştır.
1960 yılından beri Karaman’da yapılan Türk Dil Bayramı Kutlama Proğramlarının açılışı 1998 Mayısından beri Beyliğin Başkentinin Ermenek olması, kurucusu Kerümiddin Karaman Bey ve türk Dilinin mimarı olan oğlu Mehmet Bey’in ve kardeşi Mahmut Bey’in
türbesinin Ermenek’e bağlı Balkusan Köyünde bulunması nedeniyle Ermenek Belediyesinin katkıları ve Ermenek Aydınlarının gayretleri ile Ermenek’te yapılmaktadır.
Karamanoğlu Mehmet Bey’den sonra Beyliğe kardeşi MAHMUT BEY (M.1300-1309)
· YAHŞİ BEY
· BURHANETTİN MUSA BEY
· BEDRÜDDİN İBRAHİM BEY
· HALİL MİRZA BEY
· SEYFÜDDİN SÜLEYMAN BEY
· ALAÜDDİN ALİ BEY
· KASIM BEY VE
· PİR AHMED BEY Ermenek’de Karamanoğullarına Beylik yapmıştır.
1475 de Osmanlı orduları Gedik Ahmed Bey Paşa yönetiminde Ermenek’i ıslah etmiş, Beyliği yakıp yıkmış MENNAN KALESİNİ ele geçirip Pir Ahmed Bey’in karısını ve iki kızını esir alarak Karamanoğulları Beyliğine tarih sahnesinde son vermiştir.
ERMENEK’TE KARAMANOĞULLARI DEVRİ MİMARLIK YAPITLARI:
1-Akçamescit (M.1300) (Ceviz ağacından yapılmış dış ve iç kapıları birer şaheser Mahmut bey devri eseri-yaptıran Hacı Ferruh)
2-Ulu Camii M.1302 Emir Mahmut Bey yapısı
3-Hamam 1302 Emir Mahmut Bey yapısı
4-Tol Medrese M.1339 Emir Musa Bey yapısı
Anadolu tarihinde fizik, Matematik, fıkıh-hadis bilimleri yanında Gökbilim=Astronomi ilminin okutulduğu ilk Medrese (Üniversite)
Tarihi Kesin bilinmeyen Osmanlı tipi yapılardır.
OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE ERMENEK:
1475 -Sultanalanı Savaşı – Mennan Kalesi yenilgisi, ile Osmanlı Yönetimine giren Ermenek 16.17.18.yüzyıllarda terkedilmiş, unutulmuş kenar bir Anadolu Kasabası olarak kalmış; ihmal edilmiştir.Bu dönem içinde Silifke Sancağına bağlı “Passa Hassı” dır, ve bir Voyvoda yönetimindedir.
16.17.18.yy.larda (3 asır) taş üstüne taş konmamıştır, halkı fakir, şehir harap ve bakımsızdır. “adeta cezalandırılmıştır.”
SANCAK MERKEZİ ERMENEK:
Tanzimatın ilanından sonra 1845 yılında yapılan yeni Vilayet teşkilatına göre Ermenek İÇEL SANCAK MERKEZİ olur. MUT, ANAMUR, SİLİFKE, GİLİNDİRE, KARATAŞ SANCAĞINA BAĞLANIR. 26 YIL-SANCAK MERKEZİ OLARAK HİZMET VERİR.
1871 Yılında Sancak Merkezi Silifkeye aktarılır.
1910-1915 Yıllarında Konya vilayetine.
1915 Tekrar İçel sancak merkezine
1919 Yılında Konya iline bağlanan Ermenek 1989 yılında Karaman’ın İl olması ile Karaman’a bağlı bir ilçedir.
ERMENEK’E UĞRAYAN (Yerli-Yabancı) ÜNLÜ-ORTA ÇAĞ GEZGİNLERİNE GÖRE ERMENEK:
1-Memlüklü Müverrih AYNİ : (XV.yüzyıl)
“Şehrin çevresinde 100 kadar köy bulunduğunu Karaman Beylerinin Mezarlarının burada bulunduğunu” zikreder.
2-EVLİYA ÇELEBİ 1671’ de Ermenek’i ziyaret eder.
“Şehir bağlık-bahcelik, l2 mahalleye dağılmış olup, 800 kargir evi , 12 camiisi 50 dükkanı, 13 hanı, 2 hamam, 6 mektebi vardır. Beyaz bugaş ekmeği, el dokuması bezi meşhur olup, Osmanlı sarayından sipariş alınır. (IX.cilt.3.Sayfa bilgi verir.)
3-SCHÖNBORN (Alman Seyyahı) 1851 yılında Ermenek’i ziyaret eder.
Seyahatnamesinde: “Şehir halkının çok fakir şehrin bakımsız olduğunu, sokakların gayet bakımsız olduğunu birkaç camii ve dükkandan başka bir şey bulunmadığını 2700 nüfusu olduğunu kaydeder.
4-DAVİS (İngiliz Seyyahı)- 1875 yılında Ermeneki ziyaret eder.
“1200 evi bulunduğunu , fakir bir nüfusa sahip olduğunu” kaydeder.
5-V.CUİNET (XIX.yy.da ) Ziyaret eder
“6430 nüfus kaydeder.”
6-CENEVELİ BALABAN (XIII.yy.)“Beyi Karaman’ın oğludur. Başşehri Ermenek’dir. (12) şehri, (51) kalesi, 20.000 süvarisi, 40.000 piyadesi vardır. Laranda ve Alaiye meshur şehirleridir; Mısır Sultanı ile dostluğu caridir.
7-Doğulu Seyyah HAYDARI URYAN’a GÖRE (XIV.yüzyıl) ERMENEK:
“Burası Karamanoğlu yurdu ve Beyliği Başşehridir. Karamanoğulları askeri ve eşi dostu çok olan zengin ve savaşcı bir ailedir. Onlara bütün dağlar yol vermiş, baş eğmiştir. Yurtlarındaki demir madenleri onların harpçiliğine başka kuvvet katmaktadır.Bunlar Ermenilerle, Tekfurlarla daimi savaş halindedir, Ermenek bey’i arzu ederse 40.000 asker çıkarabilir...
2004 Yılı İtibariyle :
Halen İlçeye bağlı Güneyyurt ve Kazancı Belediyeleri olmak üzere
10 Köyü
16 Mahallesi
15.500 Merkez Nüfusu
40.000 Genel Nüfusu
1 Hastanesi,
2 Dispanseri
1 Sağlık Merkezi
1 Yüksekokulu
1 Lisesi
1 İmam Hatip Lisesi
1 Halk Eğitim Merkezi
1 Mesleki Teknik Eğitim Merkezi
3 İlköğretim okulu olan Karaman’a bağlı bir ilçe Merkezidir.
AÇIKLAMA
Ermenek’le ilgili bu bilgi ve açıklamalar Konya Selçuk Üniversitesi Öğretim görevlilerinden Araştırmacı-Yazar Halit BARDAKÇI tarafından hazırlanmıştır. Ermenek’le ilgili daha geniş bilgi için yazarın (Bütün Yönleri ile Ermenek) isimli kitabından yararlanılabilir.(2008 Baskı-360 sayfa)
ERMENEK ALBÜMÜ
Kaya Mezarları:
Kaya Manastırları
Kiliseler
Nadire
Dinek
İnöpjlesi
Çamlıca
Balabolu
İkidelik
Deliklikaya
Dezkaya
Maraspoli
Öksürükini
Firan Kalesi
Fariske Köristanı http://www.goktepem.blogspot.com/
Çukurbağ Köristan http://www.cukurbagim.blogspot.com/
Uğurlu Köristanı
Şahinler Kalesi (Romalı Asker)
· İkizini (Eti Kabartması)
· Davdas
· Yukarı ve Aşağı Çağlar civarları-Su kanalları
· Erik deresi-İlisu Çağlayanı
· Maraspoli-İçi
· Sarkıtlar (Görmel)
· Görmel Köprüsü http://www.ermenekilcesi.blogspot.com/
· Zeyve Çayı-Pazarı
· Nadire Suyu-Değirmeni
· Göksu
· Baranda Aralıklar
· Keçipazarda eski evler
· Keben civarında mağara ve yazıtlar
· Mezarlıklar
· Görmel-Nadire Köprüsü
MESİRE YERLERİ –Dekeçatı-Aykadın –Süngüller- Serper, Başyayla,Zeyve, Göksu
BAĞ EVLERİ
ESKİ EVLER (Tipik) , Genel Görünüş,Çamlık-Ormanlar-Çam ağaçları-Mahalli Tipler(insanlar)- Mahalli yaşantı vs.
